Көптөгөн изилдөөлөр көрсөткөндөй, карылыкка болгон биздин мамилебиз жашоонун сапатына жана узактыгына түздөн-түз таасир эте алат. Бул тууралуу Psychology Today басылмасы жазып, терс стереотиптер өзүн-өзү актаган божомолго айланышы мүмкүн экенин, ал эми карылыкка болгон позитивдүү мамиле жашоого канааттанууну жогорулатып, аны узартарын белгилейт, жазат InoZpress.
Жаш курактагы стереотиптер эмне үчүн коркунучтуу
Карыларга карата терс көз караш дүйнө жүзү боюнча, айрыкча Батыш коомдорунда кеңири тараган. Swift жана авторлор (2018) көрсөткөндөй, улгайган адамдар көп учурда «жакшы, бирок жөндөмсүз» катары кабылданып, боорукерлик жана кемсинтүү менен мамиле жасалат. Мындай стереотиптер коомдук өз ара аракеттенүүгө гана эмес, карылардын өзүн-өзү сезүүсүнө да таасир этип, социалдык обочолонууга жана ден соолуктун тез начарлашына алып келет.
Изилдөөлөр Rothermund & de Paula Couto (2024) ырастагандай, өзүн «карымын» деп кабылдаган адамдар активдүүлүктөн жана коомдук жашоодон баш тартып, бул болсо өнөкөт оорулардын жана өлүмдүн коркунучун күчөтөт. Ошентип, ички ишеним өмүрдүн узактыгына түздөн-түз таасир этүүчү факторго айланат.
Жаш куракты кабылдоонун жаңы илимий далилдери
Жакында de Paula Couto жана кесиптештеринин (2025) Psychology and Aging журналында жарыяланган эмгеги Германиядагы чоңдорду 15 жыл бою байкап чыккан. Катышуучулардан карылыкка жалпы мамилеси жана өзүнүн келечеги тууралуу көз карашы суралган. Жыйынтык көрсөткөндөй, карылыкка терс баа берген адамдарда өлүм коркунучу кыйла жогору болгон, бул жашына, жынысына, билими менен ден соолугуна карабастан сакталган.
Ошол эле учурда коомдогу карыларга болгон жалпы терс мамиле өмүр узактыгына түз таасир эткен эмес. Бирок өзүн «баарынан башкача» деп эсептегендер көбүрөөк жашаган. Бул психологиялык алыстоонун аркасында алар жаштык иденттүүлүгүн сактап, активдүү бойдон кала алган.
Позитивдүү мамиле кантип узак жашоого жардам берет
«Карылык — кубаныч эмес» деген ишеним адамдардын жаш куракка даярдыгын азайтып, коомдук жана физикалык активдүүлүктү төмөндөтөт. Ал эми куракты табигый этап катары кабылдап, жаш бойдон сезе алган адамдар көбүрөөк канааттанууга жана ден соолуктун жакшыруусуна жетишет (Wahl жана авторлор, 2022).
Бул жерде кеп жөн гана «позитивдүү ой жүгүртүүдө» эмес, чыныгы адаптациялык стратегияда турат: активдүүлүктү сактоо, социалдык байланыштарды колдоо жана өзүн коомдо баалуу жана пайдалуу мүчө катары көрүү.
Маданий айырмачылыктар жана жыйынтыктардын чектөөлөрү
Изилдөө авторлору жыйынтыктарды башка өлкөлөрдө жана маданияттарда дагы тастыктоо керектигин белгилешет. Айрым коомдордо улгайган адамдарга жогору статус берилгендиктен, терс стереотиптер азыраак байкалат жана бул өмүрдүн узактыгына да таасир этет. Ошентсе да жалпы багыт ачык: адамдын өзүнүн жаш курагын кабылдоосу ден соолукка жана өмүргө таасир этүүчү күчтүү психологиялык фактор болуп саналат.
Карылыкты кабыл алуу — бул дүйнө тааным гана эмес, жашоо образынын негизги механизми. Жаш куракка болгон позитивдүү мамиле өзүн жаш сезүүгө жана активдүү, толук кандуу жашоону узартууга жардам берет.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, адамды кыйынчылыктарды жеңүүгө жөндөмдүү кылган нерсе.
