Окумуштуулар уйку маалында мээ өткөн окуяларды гана эмес, алдыдагы жаңы окуяларга да даярдана турганын аныкташты. Изилдөөнүн жыйынтыгына ылайык, уйку маалында өзгөчө нейрон топтору активдешип, маанилүү окуялар боло электе эле келечектеги эстеп калуулар үчүн негиз түзүлөт. Бул ачылыш уйкунун эс тутумдагы негизги механизм катары маанисин толуктайт.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди Science Alert
Клеткалык деңгээлде эс энграммалык клеткалардын катышуусунда калыптанат — бул жашоодогу тажрыйбаларды коддогон нейрондор. Буга чейин белгилүү болгондой, бул клеткалар уйку учурунда кайрадан активдешип, эстеп калууну бекемдөөгө жардам берет. Жаңы изилдөө мындан тышкары азырынча конкреттүү эстеп калууларга тиешеси жок башка нейрондор да уйку маалында активдүү болорун көрсөттү.
Уйку жаңы эстөөлөрдү кантип калыптандырат
Изилдөөчүлөр чычкандарда атайын нейровизуализация ыкмаларын колдонуп, мээнин активдүүлүгүн үйрөнүүдөн мурда, учурунда жана кийин байкашкан. Бул ыкма аркылуу жаңы энграмма катары катталган клеткалар менен «келечектеги энграмма клеткалардын» жүрүм-туруму аныкталды.
Окуу процесси аяктагандан кийин, «келечектеги» нейрондор азыркы энграммалар менен бир учурда активдешип баштаган. Кийин дал ошол клеткалар жаңы эстөөлөрдү коддогон. Бул мээ уйку маалында жаңы окуяларга даяр болгон түзүлүштөрдү алдын ала калыптандырып жатканын билдирет.
Гиппокамптагы эс механизмдерин моделдөө
Изилдөөчүлөр гиппокамптын ишин окшоштурган нейрондук тармак моделин иштеп чыгышкан. Бул модел нейрондордун байланышын өзгөрткөн синаптикалык басаңдоо жана масштабдоо процесстери келечектеги энграмма клеткаларын уюштурууда өтө маанилүү экенин көрсөттү.
Эгер бул процесстер тосулса, келечектеги эстөөлөр үчүн нейрон тармактары калыптанбай калат. Бул окуу бүткөндөн кийинки уйкунун сапаты эстеп калуу процессинен кем эмес маанилүү экенин далилдейт — мээни кийинки маалыматты кабылдоого даярдайт.
Уйкунун сапаты менен үйрөнүү жөндөмүнүн байланышы
Чычкандарда жүргүзүлгөн байкоолор көрсөткөндөй, уйкунун бузулушу мурдагы билимдерди сактоого гана эмес, жаңы маалыматтарды өздөштүрүүгө да терс таасир берет. Бул себептен, уйку жетишсиздиги мектеп окуучулары менен студенттердин жыйынтыгына терс таасирин тийгизет.
Мындан тышкары, изилдөө мурдагы эстөөлөр жана келечектеги эстөөлөрдү камсыздаган нейрондук тармактардын ортосунда маалымат алмашуу мүмкүн экенин көрсөттү. Бул эс тутумдун татаал түзүлүшүн жана уйкунун бул процесстеги активдүү ролун далилдейт.
Медицина жана билим берүү үчүн мүмкүнчүлүктөр
Изилдөөнүн авторлору уйку маалындагы мээ активдүүлүгүнө таасир этүү эс тутумду жакшыртуу боюнча жаңы ыкмаларды ачып бериши мүмкүн экенин айтышууда. Бул маалыматтар билим берүү тармагына да пайдалуу болуп, маалыматты эффективдүү өздөштүрүүгө шарт түзгөн уйку режимдерин иштеп чыгууга жардам берет.
Мээ алдын ала келе турган окуяларга даярдык көрүүдө уйкудан пайдаланат деген божомол пайда болуп жатат, бул уйкунун акыл-эсти өнүктүрүүдөгү жана үйрөнүүдөгү ролу боюнча түшүнүктөрдү өзгөртүшү мүмкүн.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, жок болуп кетпөө үчүн канча бала керек.
