2025-жылдын январь-май айларында Кыргызстан менен Кытайдын ортосундагы соода маалыматтары боюнча айырмачылык 9,3 миллиард долларды түздү. Бул айырмачылык эки өлкөнүн бажы органдары берген маалыматтарды салыштырганда пайда болгон. Кытайдын Бажы башкармалыгынын маалыматтары боюнча жалпы товар жүгүртүүлөрү 11,5 миллиард долларды түзсө, Кыргызстанда бул сан 2,12 миллиард долларды түзгөн.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди Kaktus Media
Бул айырмачылыктар жаңы эмес. 2024-жылы айырмачылык дагы чоң болгон — 17,1 миллиард доллар. Адистер бул дисбаланстардын бир нече себептерин айтышкан, анын ичинде товарларды эсепке алууда кеткен катачылыктар жана статистиканы жүргүзүү ыкмаларынын айырмасы. Маанилүү болгон бир нерсе — Кытайдан Кыргызстанга кирген товарлардын көпчүлүгү расмий каналдар аркылуу өтпөйт, бул да эсептөө тактыгына таасир этет.
Соодадагы айырмачылыктардын себептери
Кыргызстан менен Кытайдын ортосундагы расхождениянын негизги себептери бир нече факторго бөлүнөт. Биринчиден, контрабанда жана расмий эмес сооданын чоң көлөмү, алар улуттук отчеттордо катталбай калат. Бул өзгөчө чек ара аймактарында жана базарларда сооданы жүргүзүүдө кездешет, бул жерде бардык товар агымдары толук көзөмөлдөнбөйт.
Экинчиден, кытай компанияларынын башка өлкөлөр, мисалы, Казакстан же Россия аркылуу түз жеткирүүлөргө болгон кызыгуусунун артуусу да маалыматтагы айырмачылыктарга алып келет. Натыйжада, Кытайда чыгарылган жана Кыргызстанга багытталган товарлар башка өлкөлөрдө катталып, андан кийин Кыргызстанга айланып келиши мүмкүн.
Акырында, экономикалык санкциялар жана эл аралык соода чектөөлөрү, мисалы, кытай продукцияларына болгон бажы төлөмдөрү, кошумча айырмачылыктарга алып келиши мүмкүн, себеби компаниялар жоготууларды минималдаштырууга аракет кылып, ар кандай жеткирүү схемаларын колдонушат.
Айырмачылыктардын Кыргызстан экономикасына таасири
Маалыматтагы мындай айырмачылыктар Кыргызстан экономикасына олуттуу таасир этүү мүмкүн. Биринчиден, соода боюнча статистикадагы мындай айырмачылыктар экономикалык абалды болжолдоп, бюджеттик чыгымдарды пландаштырууга кыйынчылык жаратат. Расмий каналдар аркылуу кирген товарлар статистикада көрсөтүлбөсө дагы, базарга таасир этет. Бул импорттун реалдуу баасын туура эмес эсептөө жана салыктардан түшкөн кирешелердин туура эмес аныкталышына алып келиши мүмкүн.
Андан тышкары, Кыргызстан үчүн Кытай менен сооданын түзүмүн так түшүнүү маанилүү, себеби Пекин менен экномикалык кызматташтыкты өнүктүрүү боюнча негиздүү чечимдерди кабыл алуу керек. Так картанын жоктугу, тарифтер, субсидиялар жана башка чаралар боюнча туура чечимдерди кабыл алууга тоскоол болушу мүмкүн.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, 2025-жылдын 1-октябрынан баштап Кыргызстанда пенсиялар көтөрүлөт.