Өспүрүмдөрдүн психикалык ден соолугу — жыл сайын көбүрөөк тынчсызданууну жараткан тема. Негизги табышмактардын бири — өспүрүм кыздарда депрессия эркек өспүрүмдөргө караганда эки эсе көп диагноз коюлары. Улуу Британияда жүргүзүлгөн жаңы изилдөө бул теңсиздиктин биохимиялык себебин жарыкка чыгарат.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди SciTechDaily
Окумуштуулар триптофанды — маанайга жана мээнин иштешине таасир эткен аминокислотаны — иштетүүчү метаболикалык жолго көңүл бурушту. Изилдөөнүн жыйынтыктары көрсөткөндөй, өспүрүмдөрдө, айрыкча кыздарда, организмдеги айрым химиялык кошулмалар депрессиянын өнүгүшүнө активдүү түрткү берет.
Изилдөөгө Бразилиядан 14 жаштан 16 жашка чейинки 150 өспүрүм катышкан. Алар үч топко бөлүнгөн: депрессия белгилери жоктор, коркунуч тобундагылар жана расмий диагноз коюлгандар.
Окумуштуулар триптофан иштетүү учурунда пайда болгон заттардын деңгээлин өлчөп, жынысы боюнча олуттуу айырмачылыктарды аныкташты. Айрыкча, бул айырмачылыктар кыздарда байкалган — алардын коргоочу кошулмасы төмөн болуп, зыяндуу заттардын деңгээли жогору болгон. Бул жыйынтыктар өспүрүм кыздардын эмнеге терең жана туруктуу депрессияга көбүрөөк дуушар болорун түшүнүүгө жардам берет.
Психикага таасир этүүчү биохимиялык жол
Изилдөө т.а. кинуренин жолуна багытталган — бул организмде тамак аркылуу алынган триптофанды иштетүүчү метаболизмдик чынжыр. Бул жол эки багытта өнүгүшү мүмкүн: бири мээни коргоочу заттарды, экинчиси — клеткаларды бузучу кошулмаларды түзөт. Коргоочу зат — кинуренин кислотасы, ал эми зыяндуу — хинолин кислотасы. Бул заттардын ортосундагы баланс өспүрүм курактагы гормоналдык өзгөрүүлөр учурунда психикалык ден соолук үчүн абдан маанилүү.
Депрессияга чалдыккан же коркунуч тобундагы өспүрүмдөрдө коргоочу кинуренин кислотасынын деңгээли кескин төмөн болгон. Бул айрыкча кыздарда байкалган. Бул — кыздардын организми кинуренин жолундагы бузулууларга көбүрөөк сезимтал экенин көрсөтөт. Бул ачылыш кыздарда депрессиянын көп кездешүүсүн биохимиялык негизде түшүндүрүүгө жардам берет.
Денедеги сезгенүү мээдеги химиялык процесстерге кандай таасир этет
Изилдөөнүн өзөгүн сезгенүүнү көрсөткөн белокторду изилдөө түзөт. Бул белоктор организмде инфекция, стресс же оорулар болгон учурда бөлүнүп чыгат жана триптофанды иштетүүгө таасир этет. Изилдөө көрсөткөндөй, бул сезгенүүчү белгилердин деңгээли жогору болгондо, мээде зыяндуу химиялык заттар көбүрөөк пайда болот. Башкача айтканда, сезгенүү организмде триптофандын иштетүү жолун зыяндуу багытка түртөт да, депрессия коркунучун күчөтөт.
Эң кооптуу жыйынтык — бул жараяндар депрессия коркунучунда турган же аны башынан өткөрүп жаткан өспүрүмдөрдө гана байкалган. Ден соолугу жакшы өспүрүмдөрдө мындай байланыш табылган эмес. Бул — организми алсыз өспүрүмдөр сезгенүүнүн таасиринен улам химиялык дисбаланска бат тез кирип кетерин билдирет.
Жыныстык айырмачылыктар жана стресске реакция
Изилдөөнүн баардык катышуучуларынын ичинен кыздар эң төмөнкү деңгээлдеги нейропротектордук заттар менен айырмаланган. Бул — стресстүү кырдаалдарда кыздардын организми химиялык тең салмаксыздыкка көбүрөөк дуушар болорун көрсөтөт. Кыздарда депрессия узакка созулган жана кайра кайталап чыккан учурлар да көбүрөөк кездешкен.
Бул — өспүрүм курактагы кыздардын биохимиялык жактан ачык эле алсызыраак экенин билдирет. Балким бул эле кыйынчылык депрессиядан айыгууга тоскоолдук жаратып жатышы мүмкүн. Мээде зыяндуу заттардын басымдуулугу айыгууга багытталган терапияга да тоскоолдук кылат.
Эрте аныктоо жана көмөктөшүү мүмкүнчүлүктөрү
Изилдөөнүн маанилүү бөлүгү — кинуренин жолундагы заттардын деңгээлин өлчөө келечекте депрессия коркунучу жогору болгон өспүрүмдөрдү, айрыкча кыздарды, алдын ала аныктоого мүмкүнчүлүк берет. Организмдин биохимиялык өзгөчөлүктөрүн билүү дары дармектерди жана дарылоо ыкмаларын так тандоого жардам берет.
Окумуштуулар сезгенүүнү азайтуу менен депрессиянын алдын алууга мүмкүнчүлүк бар экенин белгилешет. Бул туура тамактануу, физикалык активдүүлүк жана жетиштүү уйку аркылуу ишке ашат. Сезгенүү деңгээлин төмөндөтүү аркылуу мээдеги зыяндуу химиялык процесстерди да көзөмөлдөө мүмкүн болот.
Психиатрияда индивидуалдык мамиленин келечеги
Бул иликтөөнүн жыйынтыгы — өспүрүмдөрдөгү депрессияны дарылоодо биохимиялык маркерлерге негизделген индивидуалдык ыкмалардын маанисин көрсөтөт. Айрыкча, кыздарда эрте стадияда эле биохимиялык белгилерди таап, алдын алуу чараларын көрүүгө болот.
Эгерде биохимиялык заттарды аныктоо медициналык практикада колдонулса, көп учурда депрессиянын созулма формаларын болтурбоого болот. Изилдөө комплекстүү жардамдын маанилүүлүгүн дагы бир жолу баса белгилейт: психотерапия жана биологиялык факторлорду көзөмөлдөө бирге колдонулушу керек.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, ВПЧ жана жүрөк оорулары.
