Дүйнөлүк банктын маалыматына ылайык, 2025-жылдын сентябрь айында уй этинин орточо баасы жыл ичинде 10% жогорулап, бир килограммы $6,9 (болжол менен 607 сом) болгон. Бул көрсөткүч акыркы алтымыш жылдан ашуун убакыттагы эң жогорку деңгээл катары катталды, жазат InoZpress.
Баалардын өсүшү төртүнчү ай катары менен уланууда. Эксперттер муну инфляциялык басым, логистикалык кыйынчылыктар жана АКШ менен Кытай сыяктуу ири базарларда суроо-талаптын өсүшү менен түшүндүрүшөт. Ошол эле учурда сүт тармагынын кымбатташы — атаандаш сектор — малдын союлуш көлөмүн азайтып, дүйнөлүк рынокто эт тартыштыгын күчөтүүдө.
Баанын өсүшүнүн себептери: инфляция, кургакчылык жана малдын азайышы
Негизги себептердин бири катары дүйнөлүк инфляция жана ири мүйүздүү малдын санынын кыскарышы көрсөтүлүүдө. АКШда уй саны 1951-жылдан берки эң төмөн көрсөткүчкө түшкөн. Ушундай эле абал Аргентина менен Бразилияда да байкалат — чөптүн жана тоюттун кымбатташы, ошондой эле кургакчылык фермерлердин чыгымын кескин көбөйткөн.
Дүйнөлүк банктын маалыматы боюнча, тоюттун баасынын өсүшү эт секторуна түздөн-түз таасир этүүчү негизги фактор болуп калды. Түштүк Америка жана Австралия өңдүү аймактардагы кургакчылык жайыттардын азайышына алып келип, өндүрүштүн кыскаруусуна жана эттин базар баасынын өсүшүнө себеп болду. Натыйжада, өндүрүштүн ар бир баскычы акыркы керектөөчү үчүн кошумча чыгым жаратты.
Баалардын географиясы: кайсы өлкөлөр эт үчүн көбүрөөк төлөйт
Эң жогорку баалар Түндүк Америка жана Чыгыш Азия өлкөлөрүндө байкалууда. АКШда бир килограмм уй этинин чекене баасы орто эсеп менен $9, ал эми Кытайда $8,2 тегерегинде турат. Европанын көпчүлүк мамлекеттеринде мамлекеттик субсидиялар жана ички резервдер эсебинен баалар туруктуу бойдон калууда. Борбор Азия өлкөлөрүндө, анын ичинде Кыргызстанда да өсүш байкалууда — импорттолгон эттин баасы дүйнөлүк баага жараша жогорулап жатат.
Аналитиктердин айтымында, 2025-жылдын аягына чейин бул тенденция сакталат, анткени аба ырайынын туруксуздугу жана инфляциянын басымы жакын арада өзгөрүшү күмөн. Мал чарбачылыгынын өндүрүш цикли узак болгондуктан, рыноктун калыбына келиши эки жылга чейин созулушу мүмкүн.
Глобалдык кесепеттер: керектөөчүлөр менен өндүрүүчүлөрдү эмне күтөт
Керектөөчүлөр үчүн эттин кымбатташы азыктын жеткиликтүүлүгүнүн төмөндөшүн билдирет жана алар канаттууларга, балыкка же өсүмдүк протеиндерине көбүрөөк кайрыла башташат. Өндүрүш компаниялары чыгымдын көбөйгөнүн белгилешип, эт жана эт азыктарынын баасы дагы өсүшү мүмкүн экенин эскертишүүдө.
Ошол эле учурда өндүрүүчүлөр бул кырдаалды экспортту кеңейтүү мүмкүнчүлүгү катары көрүшүүдө, айрыкча суроо-талап жогору мамлекеттерге багыт алып жатышат. Бирок туруктуу мал чарбачылыгын өнүктүрүүгө жана жеткирүү чынжырларын оптималдаштырууга ири инвестицияларсыз рынокту турукташтыруу кыйын болот.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, Садыр Жапаров өлүм жазасы боюнча маселени референдумга чыгарууну сунуштады.
