Группа адамдар харизматикалык лидердин айланасына чогулган учурда, анын жеке мүнөзү башкалар үчүн жүрүм-турум үлгүсүнө айланып калат. Убакыт өтүп, катышуучулар бийликке, статус менен жоопкерчиликке болгон мамилесин көчүрүп алышат, мурда башка баалуулуктарды карманса да. Бул процессти «жасалма нарциссизм» деп аташат — ал бир адамдын коргонуу стратегиялары бүтүндөй системанын нормасына айланганын түшүндүрөт, жазат InoZpress.
Жаңы лоялдуулуктун логикасы түзүлөт: күмөн чыкса чыккынчылык катары кабыл алынат, сын айтууга орун берилбейт, ал эми лидерди туурап жүрүү коопсуздуктун жолу катары эсептелет. Уюмдун башчысынын образы жана позициясы бардык үчүн үлгү болуп калат, ал эми катышуучулардын баалуулуктары үстөмдүк кылган инсандык механизмдер менен алмашат.
Жасалма нарциссизм эмнени билдирет
Жасалма нарциссизм лидердин «баарын билгендей көрүнүү», инакомыслиеге чыдабастык же ашыкча өзүн баалоо сыяктуу адаттары топ маданиятында бекемделгенде калыптанат. Бул бир заматта эмес, акырындык менен топтолгон өзгөрүүлөр аркылуу болот. Убакыттын өтүшү менен адамдар кайсы эмоциялар колдоого алынарын, кайсылары басмырланарын түшүнүп, жетекчинин жүрүм-турум стилин өздөштүрүшөт.
Бул механизм иштейт, анткени харизматикалык лидер өзүнүн ишеним системасын башкалардын өзүн-өзү кабыл алуусу менен бириктирет. Лидерди туураган жүрүм-турум мажбурлоо эмес, чыныгы ишенимдей сезилет. Мындай биригүү өз алдынча баалуулуктардан баш тартууну «табигый» көрүнүшкө айлантат.
Эмне үчүн ишенимдүү лидерлер жугуштуу
Илимий изилдөөлөр көрсөтөт: нарцисстерге мүнөздүү болгон ишенимдүүлүк көп учурда компетенттүүлүк катары кабыл алынат. Алардын чечкиндүүлүгү тактык катары көрүнөт, ал эми өзүн тынымсыз көрсөтүү көңүлдү жана ресурстарды сактап турат. Ушунун аркасында нарцисс мүнөздөрү лидерликке жетүүгө жардам берет, бирок кийин команданын эффективдүүлүгүнө тоскоол болот.
Кыска мөөнөттүү сыйлыктар — жагымдуу имидж, ресурстарга жеткилик жана коргоо — айландагыларга жөнөкөй сабак берет: лидердин үлгүсүн кармануу пайдалуу. Күмөн саноо болсо жазаланат, алгач жетекчинин өзүнөн, кийин топтун ичинен.
Топтук ой жүгүртүүнүн ролу
Топтук ой жүгүртүү бул процессти күчөтүүчү механизм болуп калат. Сплочёндуулукту сактоо реалдуулукту текшерүүдөн маанилүүрөөк болуп калат. Адамдар талаштуу чечимдерди актоого аракет кылышат, ал эми унчукпоону макулдук катары кабыл алышат. Ушундайча биримдиктин иллюзиясы түзүлөт, ал бардык сын-пикирлерди басат.
Бул механизм лидердин коргонуу принциптерин системада бекемдөөгө шарт түзөт. Анын көз караштары эталон катары кабыл алынып, күмөн саноо жөндөмү жоголот. Натыйжада структура башчынын позициясына баш ийген жеке культка окшошуп калат.
Нарциссизмге ооп кеткен системаны кантип таанууга болот
Бир эле белги жетишсиз, бирок төмөнкү факторлор биригип калса, эскертүү белгиси болуп эсептелет:
- күмөн чыкса — илдетсиздик катары кабыл алуу;
- түз жана чынчыл пикирдин жоктугу, бирок жогору жакка ашыкча мактоо;
- лидердин сөз айкаштарын жана эмоционалдык стилин туурап калуу;
- натыйжадан тышкары сырткы образга артыкчылык берүү;
- жашыруундуулук менен конфиденциалдуулуктун аралашып кетиши.
Бул көрсөткүчтөр маданиятта нарцисс лидердин коргонуу механизмдери бекемделип жатканын билдирет. Баалуулуктар менен максаттардын ордуна башчынын образын сактоо маанилүү болуп калат.
Процесске кантип каршы туруу керек
Каршылык чынчыл өзүн-өзү анализдөө менен башталат. Фактыны талдоонун ордуна лидердин позициясын коргоп жатканыңды, же анын баалуулуктары өз баалуулуктарыңды алмаштырып жатканын байкоо маанилүү. Командаларда бул көйгөйдү чечүү үчүн айрым түзүмдүк ыкмалар жардам берет: сүйлөшүүнү баштаган адамдарды алмаштыруу, корголгон сын каналдарын түзүү, чечим кабыл алууда ким эске алынбай калганын текшерүү.
Натыйжалуу жетекчилер башкача үлгү көрсөтүшөт: ачык түрдө катасын мойнуна алышат, өзүнүн эгосуна каршы болсо да чындыкты колдошот, мактоо үчүн себепсиз кызыкчылыгы жок адамдардын пикирин угушат. Бул стил харизма дайыма нарциссизмди күчөтпөй турганын, тескерисинче, ачыктык менен адилеттикке жол ачарын көрсөтөт.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, атлантик агымынын кыйроосу XXI кылымдын ортосуна чейин болушу мүмкүн.
