Эмне өмүрдү узартат?
Адам баласын дайыма ойлонтуп келген суроолордун бири — биз канча жашайбыз? Nature Medicine журналына чыккан жаңы изилдөө биринчи жолу өмүр узактыгынын негизги факторлорун эсептөөгө аракет кылды. Натыйжа таң калычтуу: узак жашоодо негизги роль гена эмес, жашоо образы ойнойт.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди Science Alert
Британиядагы 500 миңден ашуун адамдын маалыматтары камтылган UK Biobank базасы колдонулган. Анда адамдын ДНКсы, медициналык таржымалы, жашоо шарты жана активдүүлүгү тууралуу кеңири маалымат бар. Ошондой эле биологиялык куракты аныктаган жаңы ыкма — протеомдук профилдөө колдонулган.
Биологиялык карылык кандай аныкталат?
Биологиялык жаш — бул организмдин чыныгы абалы. Айрымдар 60 жашында да ден соолугу чың болсо, башкалар ошол эле куракта карып калат. 160тан ашуун жашоо факторлору жана генетикалык көрсөткүчтөр каралып, алар ден соолукка жана эрте өлүмгө кандайча таасир этери эсептелди.
Жыйынтыгы боюнча, жашоо образы өмүр узактыгына 17% таасир этсе, гендердин ролу болгону 2% экен. Тамеки тартуу, киреше деңгээли, кыймыл активдүүлүгү жана жашоо шарттары эң чоң таасир эткен. Ал тургай 10 жашында узун бойлуу болуу кыскарган өмүр менен байланыштуу экени аныкталды.
Диета эмнеге таасир бербеди?
Изилдөөнүн эң күтүлбөгөн жери — тамактануу менен биологиялык карылык ортосунда ачык байланыш табылган эмес. Бул башка көптөгөн изилдөөлөргө карама-каршы келет. Окумуштуулар муну маалыматтын жетишсиздиги же бир жолку сурамжылоого байланыштуу деп түшүндүрүшөт.
Тамактануу ден соолукка тийгизген таасири көп факторлордон көз каранды жана аны изоляциялоо кыйын. Ошентсе да, окумуштуулар тамактануу саламаттык үчүн маанилүү бойдон кала берет деп белгилешет.
Ген менен чөйрө — тандемде иштейт
Изилдөөнүн чектөөлөрү да бар. Айрым маанилүү маалыматтар бир гана жолу чогултулган. Бул болсо өзгөрүүлөрдү байкоого тоскоолдук кылат. Ошондой эле бул байкоо изилдөөсү болгондуктан, себеп-салдарын далилдебейт. Мисалы, түгөй менен жашоо узак өмүр менен байланыштуу болушу мүмкүн, бирок себеп экенин билдирбейт.
Генетика менен чөйрөнүн өз ара байланышы өтө татаал. Бул изилдөө бул өз ара аракеттердин бардык татаалдыгын камтып жеткен эмес болушу мүмкүн.
Өмүр өзүбүздүн колубузда
Айрым факторлор, мисалы киреше же турак жай — биздин көзөмөлдө эмес. Бул коомдук саясат жана тең укуктуулук маселелеринин маанилүүлүгүн көрсөтөт. Бирок негизги жыйынтык — узак жана ден соолукта жашоо көбүнесе өзүбүзгө байланыштуу.
Кандай тамак жейбиз, канча кыймыл кылабыз, социалдык байланыштарды кантип курабыз — мына ушулар өмүр узактыгына чоң таасир берет. Гендеги каталарды өзгөртүүгө болбосо да, жашоо образыбызды тандап өзгөртө алабыз.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, аялдардын айыз цикли алардын мээсине таасир этпейт.
