Кыргызстанда жаңы мыйзам долбоору талкууланууда, ал жалган маалыматтарды таратууга каршы жоон төлөмдөрдү киргизүү боюнча олуттуу өзгөртүүлөрдү сунуштайт. Айрыкча, Маданият, маалымат, спорт жана жаштар саясаты министрлигинин мыйзам долбоору, социалдык тармактарда жана массалык маалымат каражаттарында жалаа жапкандык жана кемсинтүүгө жоопкерчиликти киргизүүнү көздөйт. Бирок мындай мыйзамдардын кабыл алынуусу сөз эркиндиги жана пикирлерди билдирүү мүмкүнчүлүгү тууралуу көп суроолорду жаратууда. Бул демилге жарандык укуктарга кандай таасир этет жана кандай көйгөйлөрдү жаратат?
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди 24.kg
Жалаа жапкандык тууралуу мыйзам жана анын кесепеттери
Жогорку Кеңештин соңку жыйынында депутат Дастан Бекешев, жалган маалымат таратуу боюнча жазаны киргизүүчү мыйзам долбооруна байланыштуу, омбудсмен Джамиля Джаманбаевадан бул мыйзам долбооруна жооп берүү өтүнүчүн билдирди. Ал, ким бул маалыматтын жалган экенин аныктайт деген суроо көтөрдү. Бул мыйзамдан улам чоң көйгөйлөр жаралышы мүмкүн экендигин, эртең менен эч ким эч нерсе жазып, айта албай каларын айтты. Бекешев акыйкатчы ар бир жарандын укуктарын коргоо үчүн дайыма алдыңкы сапта болуусу керек деп белгиледи.
Ошондой эле, депутат бул мыйзам кабыл алынса, адамдар өз ойлорун билдирүүдөн, жазуудан коркуп, жазалардан жана сот иштеринен качуу үчүн эч нерсе айта албай калышы мүмкүн экендигин айтып өттү. Бул болсо, анын пикиринде, демократиянын нормалдуу иштөөсүнө чоң тоскоолдуктарды жаратат.
Жалаа жапкандыктын жалган маалымат деп аныктоо маселеси
Бул мыйзам долбоору менен байланышкан эң чоң көйгөйлөрдүн бири — жалган же дыйкан маалымат дегенди ким аныктайт деген суроо болуп саналат. Депутат Дастан Бекешев, бул маселени талкуулоо керек экенин жана ал укук тартибинде чоң көйгөйлөрдү жаратат деген пикирде. Бул мыйзам иш жүзүндө сөз эркиндигин чектөөчү курал болуп калышы мүмкүн жана жарандар өз ойлорун билдирүүдөн жана алардын жазууларынан корксо болот. Мыйзамды колдонуу оңой эмес, анткени бул жерде ар бир учур өз алдынча текшерилүүгө тийиш.
Адамдар интернетте жана социалдык тармактарда билдирүүлөрдү, пикирлерди эркин билдиришет, бирок мындай мыйзамдар аларды өз ой-пикирлерин билдирүүдөн чектеп коюшу мүмкүн. Мыйзамды кабыл алуу жарандар арасында тынчсызданууну пайда кылып, сөз эркиндигин чектөөчү кырдаалды жаратуусу мүмкүн.
Мыйзамдын массалык маалымат каражаттарына таасири
Жалаа жапкандык мыйзамы, ошондой эле массалык маалымат каражаттарынын ишмердүүлүгүн камтыйт жана журналистикага кандай таасир этерин ойлондурган кошумча суроолорду жаратат. Мындай мыйзамдар иштеши баштагандан кийин, көптөгөн өлкөлөрдө цензуралык тенденциялар пайда болгон. Журналисттер, редакциялар бул мыйзамды бузбоо үчүн ачык-айкын сыноолордон качып, кырдаалдардын көтөрүлүшүн алдын ала түшүнүшү керек.
Журналисттер жана блоггерлер күн сайын жаңылыктарды жазып жатканда, алар өздөрү үчүн таңдау кылышы керек болушу мүмкүн, эгер алар жөн гана чындыкты жазса, мыйзам боюнча коркунуч туулушу мүмкүн. Бул өз кезегинде массалык маалымат каражаттарындагы көз карандысыздыкты төмөндөтүп, бийликке сын пикир айтууга тоскоол болот.
Мыйзамдын укук коргоочуларына таасири
Укук коргоочулар дагы бул мыйзам долбооруна каршы чыгып, анын кабыл алынуусунан улам жарандардын сөз эркиндигин жана топтолуу укугун чектөө мүмкүнчүлүгүн белгилешүүдө. Алар бул мыйзамды кайра карап чыгууга жана анын жарандык укуктарга таасирин эске алууга чакырышууда.
Бул мыйзам иш жүзүндө бийликке каршы пикирлерди басып-жандыруу үчүн колдонулушу мүмкүн жана адамдардын укуктарын жана эркиндиктерин чектейт. Мындай мыйзамдар демократиялык коомдордо сөз эркиндиги жана жарандардын укуктарын камсыздоо принциптерине каршы келет.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, Бишкекте жаңы велосезон ачылды.
