Орусияда күйүүчү майдын олуттуу тартыштыгы байкалууда: орус СМИ маалымдагандай, бензин жана дизелдин жетишсиздиги ондон ашык региондордо катталды. Азырынча көйгөй негизинен күйүүчү майды өзү өндүрбөй, сатып алган көз карандысыз АЗСтерге тийди. Kaktus.media жазгандай, Кыргызстан да күйүүчү майды түз эле Орусиядан алат, башка мамлекеттерден импорт жасоо дээрлик мүмкүн эмес. Бул жагдай өлкөдө күйүүчү майдын жетиштүүлүгүнө байланыштуу суроолорду жаратат, жазат InoZpress.
Дефициттин негизги себеби – украиналык дрондордун чабуулдарынан кийин орус мунай кайра иштетүүчү заводдорунда болгон авариялар. Августтан октябрдын ортосуна чейин 13 ири НПЗ жабыркады, алардын айрымдары толук токтоп калды, башкалары болсо жарым-жартылай иштеп жатат. Reuters август айынын аягында мунайды кайра иштетүү кубаттуулугунун 17% жоголгонун эсептеген, бирок андан бери абал ого бетер начарлады.
Кризис кыргызстандык рынокко кандай таасир этүүдө
Кыргызстан күйүүчү майдын басымдуу бөлүгүн Орусиядан импорттойт, ошондуктан ал жактагы ар кандай үзгүлтүктөр ички рынокко түз таасир этет. Сентябрдын башында КР нефетрейдерлер ассоциациясы айдын аягына чейин бензиндин баасы 3–4 сомго кымбаттай турганын болжолдогон. Азыртан эле айдоочулар баанын акырындап өсүп жатканын көрүүдө.
Кошумча коркунуч жаратып жаткан жагдай – Орусиянын 1-августтан тартып бензин экспортун толук жабышы, бирок ЕАЭБ өлкөлөрүнө, анын ичинде Кыргызстанга өзгөчөлүк калтырганы. Ошентсе да Москва үчүн биринчи орунда ички рынокту камсыз кылуу турат, бул болсо КР үчүн жетиштүү көлөмдөгү импорт маселесин күчөтөт.
Баалардын өсүшү жана дизелдин тартыштыгы
Кризиске байланыштуу Орусияда күйүүчү майдын баасы жаңы рекорддорду коюп жатат, бул сөзсүз Кыргызстанга да таасир этет. Өзгөчө оор абал дизель боюнча түзүлүүдө, анын биржа баалары өсүүнү улантууда. Бул өлкө ичинде транспорттук жана айыл чарба кызматтарынын кымбатташына алып келиши мүмкүн.
Кыргызстандык керектөөчүлөр үчүн бензин менен дизелдин баасынын өсүшү жеке автоунаа ээлерине гана эмес, экономикадагы көптөгөн тармактарга – жүк ташууга жана айыл чарбасына да залакасын тийгизет. Эксперттер эскерткендей, Орусиядагы кыска мөөнөттүү кризис Кыргызстанда узак мөөнөттүү көйгөйлөрдү жаратат.
Мүмкүн болгон өнүгүү сценарийлери
Эгер орус НПЗлери жакын арада өндүрүшүн калыбына келтирбесе, Кыргызстан өсүп жаткан ички суроо-талап шартында күйүүчү майдын тартыштыгына туш болушу мүмкүн. Башка булактардан импорт жасоо мүмкүн эмес: Казакстан ГСМ экспортун чектеп жатат, ал эми башка өлкөлөр туруктуу көлөм сунуштай албайт.
Абалды чечүү Кыргызстан үчүн ЕАЭБ алкагындагы мүмкүнчүлүктөрдү издөө менен байланыштуу. Бирок Орусиянын ички кризиси шартында союздук келишимдер да жетишсиз болушу мүмкүн. Бул баалардын өсүшүнө гана эмес, узак мөөнөттүү перспективада күйүүчү май менен камсыздоодогу үзгүлтүктөргө алып келүү коркунучун жаратат.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, Бишкекте жайлуу жашоо үчүн канча акча керек.