АКШдагы изилдөөчүлөр сегиз түрдүү психикалык оорунун бирдей келип чыгыш булагы болушу мүмкүн экенин аныкташты. ScienceAlert маалыматына ылайык, окумуштуулар мээнин өнүгүү процессине узак убакыт бою активдүү таасир эткен белгилүү гендик варианттарды аныкташкан, жазат InoZpress.
Түндүк Каролина университетинин адистери айрым ДНК бөлүктөрү бир катар оорулар менен байланыштуу экенин көрсөттү — анын ичинде аутизм, дефицит көңүл буруу жана гиперактивдүүлүк синдрому, шизофрения, биполярдык жана депрессиялык оорулар бар. Бул гендердин узак активдүүлүгү нерв системасынын бир нече этаптагы өнүгүүсүнө таасир этип, эмне үчүн мындай оорулар көбүнчө бир эле үй-бүлөлөрдө кездешерин түшүндүрөт.
Сегиз психикалык оорунун генетикалык байланышы
2019-жылы эле окумуштуулар сегиз психикалык оору менен байланышкан 109 генди аныкташкан: аутизм, СДВГ, шизофрения, биполярдык бузулуу, оор депрессия, Туретт синдрому, обсессивдүү-компульсивдүү бузулуу жана анорексия. Жаңы изилдөө ошол гендердин мээ нейрондорунун калыптанышындагы ролун так түшүнүүгө мүмкүндүк берди.
Адистер дээрлик 18 миң генетикалык вариацияны изилдеп, алардын ичинен 683 варианттын мээнин өнүгүшүндө гендердин жөнгө салынуусуна түздөн-түз таасир этерин аныкташкан. Бул маалымат лабораториялык чычкандардын өнүгүп жаткан нейрондорунда да тастыкталган. Натыйжада бир нече оорунун ортосундагы жалпы механизмдердин бар экени илимий негизде көрсөтүлдү.
Бир ген ар түрдүү ооруларды кантип жарата алат
Бир нече ооруларга же өз ара байланышсыз белгилерге жооп берүүчү генетикалык өзгөрүүлөр плейотроптук деп аталат. Изилдөөнүн жүрүшүндө дал ушул плейотроптук гендер ар түрдүү мээ клеткаларында эң активдүү болуп, башка көптөгөн белоктор менен өз ара аракеттенери аныкталган. Бул бир эле гендин бир нече психикалык абалга тиешеси болушунун себебин түшүндүрөт.
Плейотроптук варианттар мээнин ар кандай өнүгүү стадияларына таасир эткен жөнгө салуучу механизмдерге катышат. Ушул гендер ар кандай клеткалык процесстерди бир убакта өзгөртө алганы үчүн, алар ар башка оорулардын бирдей негизги себептерин түшүндүрүп бере алат. Ушундай генетикалык байланыштарды терең изилдөө келечекте бир нече психикалык ооруларды бир эле терапия менен дарылоого мүмкүнчүлүк түзөт.
Психикалык ооруларды дарылоонун жаңы мүмкүнчүлүгү
Түндүк Каролина университетинин генетика боюнча профессору Хеджун Вондун айтымында, бул ачылыш психиатриялык ооруларды дарылоонун жаңы ыкмаларына жол ачат. Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун маалыматы боюнча, дүйнөдө ар бир сегизинчи адам, башкача айтканда, дээрлик 1 миллиард киши кандайдыр бир психикалык оорунун белгилерин башынан өткөрөт.
Изилдөөнүн жыйынтык тары Cell журналында жарыяланган. Окумуштуулар жакынкы жылдары бир нече диагноздорду бир эле биологиялык механизмге негизделген дарылоолор менен бир учурда айыктыруу мүмкүнчүлүгү ачылышы мүмкүн экенин белгилешет.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, жаңы изилдөө бул жемиштин күтүлбөгөн таасирин көрсөттү.
