2025-жылдын биринчи жарым жылдыгында Кыргызстандын жалпы тышкы соодасы өткөн жылдын ушул мезгилине карата 12,4% кыскарды. Бул тууралуу Кыргызстандын Улуттук статистика комитетинин биринчи орун басары Назира Керималиева Бишкекте өткөн маалымат жыйынында билдирген. Расмий маалыматтарга ылайык, тышкы сооданын жалпы көлөмү 6,99 миллиард долларды түздү, бул абдан чоң төмөндөө.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди Kaktus Media
Бул көрсөткүч экспорттун 26,3% кыскарышы жана импорттун 9,4% төмөндөшү менен байланыштуу. Мындай өзгөрүүлөр дүйнөлүк экономиканын туруксуздугу жана ички экономикалык көйгөйлөр менен байланышкан. Бул өзгөрүүлөр сооданы кыйындатат жана өлкөнүн экономикалык туруктуулугуна коркунуч жаратышы мүмкүн, айрыкча экономикалык белгисиздик шартында.
ЕАЭБ менен сооданын азайышы
Тышкы сооданын төмөндөөсү Евразия экономикалык биримдигине (ЕАЭБ) мүчө мамлекеттер менен мамилелерде өзгөчө байкалды. 2025-жылдын биринчи жарым жылдыгында ЕАЭБ өлкөлөрү менен болгон өз ара соода 2,25 миллиард долларды түзүп, өткөн жылга салыштырмалуу 6,2% кыскарды. Россия жана Казакстан Кыргызстандын негизги соода өнөктөштөрү бойдон калууда, алар жалпы сооданын 65,7% жана 32,1% түзөт.
ЕАЭБ менен сооданын төмөндөшүнүн негизги себеби кыргыз товарларына болгон суроонун азайышы жана бир катар өлкөлөрдө соодалык тоскоолдуктарды күчөтүү. Бул факторлор соода мамилелерине терс таасирин тийгизип, өлкөнүн жалпы экономикалык абалына да терс таасирин тийгизди. Экспорттун төмөндөшү жана тышкы соододон түшкөн кирешенин азайышы экономикалык тобокелдиктерди жана туруктуулукту коркунучка салышы мүмкүн.
Экспорт жана импорт динамикасы: бул процесске эмне таасир этүүдө?
Экспорттун төмөндөшүнүн негизги себептеринин бири — кыргыз товарларына болгон дүйнөлүк рынокто суроо-талаптын азайышы. Мындан тышкары, экономикалык санкциялар жана айрым аймактардагы саясий туруксуздуктар да өз таасирин тийгизген. Ал эми импорттун 9,4% кыскарышы ички экономикалык маселелер менен байланыштуу, анын ичинде товарлардын баасынын көтөрүлүшү жана калктын сатып алуу жөндөмдүүлүгүнүн төмөндөшү.
Импорттук агымдардын төмөндөшүндө дагы өзгөчөлүктөр бар. Кыргызстандан көптү талап кылган товарлар, дүйнөлүк экономикалык өзгөрүүлөргө жана валюталардын курсунун өзгөрүшүнө байланыштуу кымбаттап кетти. Натыйжада, бул өлкөгө келүүчү товарлардын көлөмүн азайтты жана рынокто жарандар үчүн ар түрдүү товарлардын жеткиликтүүлүгүн чектеди. Бул өзгөрүүлөргө өлкө ички рынокту кардарлардын муктаждыктарына ылайыкташтыруу үчүн адаптация кылышы керек.
Кыргызстандын тышкы соодасын жакшыртуунун келечеги
Тышкы сооданын төмөндөшүнө карабастан, эксперттер жакынкы келечекте абалдын жакшырылышын күтүшөт. Сооданы калыбына келтирүү үчүн айыл чарбасын өнүктүрүү, жаңы экспорттук келишимдер түзүү жана дүйнөлүк рыноктордо позицияларды бекемдөө маанилүү факторлордун бири болуп калат. Мындан тышкары, ички өндүрүштү колдоо жана жаңы экспорттук багыттарды ишке киргизүү Кыргызстандын тышкы соодасынын туруктуулугун сактоо үчүн негизги кадамдар болуп саналат.
Учурдагы көйгөйлөрдүн алкагында, өкмөт жана экономисттер экономиканы диверсификациялоо жана туруктуу соода жолдорун түзүү боюнча басым жасашууда. Муну менен бирге, башка өлкөлөр жана региондор менен соодалык байланыштарды чыңдоо, жаңы рынокторду ачуу жана товарларды жеткирүүнүн альтернативдүү жолдорун табуу да маанилүү.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, Кыргызстанда 2025-жылдын биринчи жарым жылдыгында базарлар канча киреше тапты.
