Кыргызстанда жылдык төрөттөрдүн саны 160 миңден 145 миңге чейин кыскарганы белгилүү болду. Бул маалымат «Ачык айтып туралы. Репродуктивдик саламаттык — табусуз» аттуу аянтчада өткөн талкууда айтылды. Акыркы беш жыл ичинде бир үй-бүлөдөгү балдардын орточо саны 3,1ден 2,7ге чейин азайган. Мындай өзгөрүү үй-бүлө структурасынын трансформациясы жана жогорку деңгээлде ойлонулган ата-энелик чечимдер менен шартталган.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди Kaktus Media
Адистер бул тенденцияны бир гана медициналык эмес, социалдык-экономикалык себептер менен да түшүндүрүшүүдө. Миграциянын күчөшү, жаш үй-бүлөлөрдүн жашоого болгон көз карашынын өзгөрүшү жана туруктуу кирешенин жоктугу төрөткө болгон чечимдерге түздөн-түз таасир этүүдө. Бул маселени комплекстүү чечүү үчүн мамлекеттин стратегиясын кайра карап чыгуу зарыл.
Өспүрүмдөрдүн репродуктивдик саламаттыгы кооптуу абалда
Талкуунун жүрүшүндө өспүрүмдөрдүн репродуктивдик саламаттыгы өзгөчө көңүл борборунда болду. 2024-жылы Кыргызстанда 19 жашка чейинки кыздардын арасында 938 аборт катталып, анын ичинен 41и — 17 жашка чейинки өспүрүмдөргө таандык. Бул көрсөткүч өспүрүмдөр арасында маалымат жетишсиз экенин жана аларга ылайыктуу билим берүү зарылдыгын далилдейт.
Көйгөйдү тереңдеткен дагы бир жагдай — аборттордун көбү жеке клиникаларда жасалып, расмий статистикада чагылдырылбай калышы. Адистер жаштарга илимий негиздеги, ишенимдүү маалымат жеткирүүнүн маанилүүлүгүн баса белгилешүүдө. Бул алардын саламаттыгы үчүн гана эмес, келечек муундардын жана жалпы улуттун ден соолугу үчүн чоң салым болуп саналат.
Контрацепциянын жеткиликсиздиги жана анын кесепеттери
Репродуктивдүү жаштагы аялдардын арасында заманбап контрацепция каражаттарын колдонуу көрсөткүчү 15%дан төмөн бойдон калууда. Бул үй-бүлөнү туура пландаштырууга тоскоолдук жаратып, күтүлбөгөн кош бойлуулуктардын жана төрөт учурундагы татаалдыктардын көбөйүшүнө алып келүүдө. Айрыкча бул көйгөй айыл жергелеринде жана жаштар арасында күч алып жатат.
Ошол эле учурда, төрөттөрдүн ортосундагы аралыкты 2,5 жылдан кем эмес сактоо эне менен баланын өлүмүн азайтарын изилдөөлөр далилдеген. Аялдарга жеткиликтүү жана коопсуз коргонуу ыкмалары тууралуу маалымат берүү, алардын ден соолугун жана жашоо сапатын жакшыртуунун негизги шарты болуп эсептелет.
Социалдык факторлор жана демографиялык жаңы шарттар
Төрөт деңгээлинин төмөндөшү терең социалдык өзгөрүүлөрдүн фонунда жүрүүдө. Жаш үй-бүлөлөр балалуу болууну улам кийинкиге жылдырып, биринчи кезекте жашоонун туруктуулугуна жана материалдык абалга көңүл бурууда. Айрыкча шаар жеринде жана билим деңгээли жогору катмарда бул көрүнүш ачык байкалууда. Мындан тышкары, өлкөдөгү активдүү миграция процесстери да жалпы демографиялык абалга таасирин тийгизүүдө.
Бул шарттарда мамлекет тарабынан ата-эне болууну каалагандарга ар тараптуу колдоо көрсөтүү зарыл. Мындай колдоо медициналык жана психологиялык кызматтарга жеткиликтүүлүктү, билим берүү программаларын жана социалдык инфратүзүмдү жакшыртууну камтышы керек. Ошондой эле балдарды төрөөгө жана тарбиялоого ылайыктуу шарт түзүү негизги багыттардын бири болууга тийиш.
Коом менен мамлекеттин биргеликте аракеттенүүсү маанилүү
Жыйынга катышкандардын жалпы ою боюнча, репродуктивдик саламаттык чөйрөсүндөгү көйгөйлөрдү туруктуу чечүү үчүн мамлекеттик түзүмдөр, медицина тармагы, бейөкмөт уюмдар жана эл аралык өнөктөштөрдүн өз ара кызматташтыгы зарыл. Стратегиялык документтерди иштеп чыгуу гана эмес, аларды элдин маданиятына, жашына жана жашаган аймагына ылайыктап ишке ашыруу да маанилүү.
Медициналык кызматтарга жеткиликтүүлүк, ишенимдүү маалыматтар аркылуу маалыматтандыруу жана үзгүлтүксүз түшүндүрүү иштери ийгиликтүү репродуктивдик саясаттын негизги факторлору катары көрсөтүлдү. Аялдарга жана өспүрүмдөргө туруктуу колдоо көрсөтүү улуттук саламаттыкты сактоо саясатынын бир бөлүгү болушу керек.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, Кыргызстандагы мектептердеги акыркы экзамендер Курман айтка байланыштуу жылдырылышы мүмкүн.
