Акыркы жылдары климаттык өзгөрүүлөрдүн дүйнө жүзү боюнча чоң таасир эткендиги айкын болууда. Бирок Кыргызстанда бул көрүнүш дагы да тезирээк жүрүүдө: өлкөдө температура дүйнөлүк орточо көрсөткүчтүн эки эсе ылдам жогорулап жатат. Бул тынчсыздандырган факт Бириккен Улуттар Уюмунун (БУУ) Аймактык кеңеши тарабынан жарыяланган жаңы Атласдагы экологиялык өзгөрүүлөр тууралуу маалыматта көрсөтүлдү. Бул көрсөткүч статистика гана эмес, бирок климаттык өзгөрүүлөрдүн таасирин азайтуу үчүн зарыл болгон аракеттерди талап кылган сигнал.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди 24.kg
Дүйнөлүк температура жана Кыргызстандагы орточо температуранын жогорулашы
Акыркы маалыматтарга ылайык, Кыргызстандагы орточо жылдык температура 1960-жылдан 2023-жылга чейин 1,2°C көтөрүлүп, бул дүйнөлүк орточо көрсөткүчтөн эки эсе көп. Бул өзгөрүү температуранын келечектеги өсүшүнүн көбөйүшү күтүлүүдө. Бул өзгөрүү өлкөнүн экосистемасына олуттуу таасир этүүдө жана климатология адистери арасында тынчсызданууну жаратууда.
Кыргызстанда температуранын өзгөрүшү айыл чарбага түздөн-түз таасирин тийгизет, ошондой эле суунун балансы өзгөрүп, экосистемаларга зыян келтирүүдө. Жаңы суук түшкөн жаан-чачындын азайышы жана температуранын жогорулашы өлкөдө мөңгүлөрдүн эрип кетишине жана кар капталдарынын өзгөрүшүнө алып келүүдө.
Суу ресурстары жана энергетикалык секторго тийгизген таасир
Климаттын өзгөрүшүнүн эң тынчсыздандырган аспекттеринин бири – өлкөнүн эң маанилүү суу қоймолоруна суунун кирүүсүнүн азайышы. Мисалы, Токтогул суу сактагычы, Кыргызстандагы гидроэнергетика үчүн негизги булагы болуп саналат, келечекте 2050-жылга чейин суунун кирүүсү 18,8% га азаят деп болжолдонууда. Бул өз кезегинде электр энергиясынын өндүрүлүшүн азайтат, ал өлкөнүн энергия балансында абдан маанилүү роль ойнойт.
Суу ресурстарынын азайышы айыл чарбасына да таасир этет, себеби ал сугатка абдан көз каранды. Суу жетишсиздиги жер-жерлерде түшүмдүүлүктү азайтып, азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылуу боюнча проблемаларды жаратууда. Мындан тышкары, климаттын өзгөрүшү табигый кырсыктардын, анын ичинде кургакчылыктардын жана суу ташкындарынын көбөйүшүнө себеп болууда.
Чоң ийгиликтер экологияны коргоо боюнча
Бул маселелерге карабастан, Кыргызстан экологиялык көйгөйлөрдү чечүү боюнча активдүү иш алып барууда. Өлкө айлана-чөйрөнү коргоо чараларын, айрыкча, токойлорду жана жапайы жаратылышты коргоо боюнча бир катар маанилүү кадамдарды ишке ашырууда. Соңку 20 жылдын ичинде токой каптоосу 6,2%дан 6,9% га чейин өстү. 2000-жылы корголгон аймактардын аянты 0,5 миллион гектарды түзсө, 2023-жылга келсек, ал 1,5 миллион гектарга чейин кеңейди.
Ошондой эле 2040-жылга чейин корголгон аймактардын аянтын өлкөнүн жалпы аянтынын 10% га чейин көбөйтүү пландалууда. Бул аракеттер Кыргызстандын экосистемаларын сактап калуу жана климаттын өзгөрүүсүнө туруштук берүү боюнча өлкөнүн багытын көрсөтөт. Бирок бул чаралар үчүн чоң күч-аракеттер жана ресурстар талап кылынат, анткени климаттын өзгөрүүсүнө туруктуулукту камсыз кылуу үчүн үзгүлтүксүз аракеттер керек.
Келечектеги божомолдор жана Кыргызстан үчүн чакырыктар
Кыргызстан келечекте дагы көптөгөн климаттык өзгөрүүлөргө туш болот. Бирок өлкө жаңы шарттарга ылайык келүү үчүн иш-аракеттерди улантууда. Келечекте климаттын өзгөрүүсү күчөп, көйгөйлөр дагы да күрдөөлдешет. Ошентсе да өлкө айлана-чөйрөнү коргоо жана экосистемаларды сактоо боюнча долбоорлорго инвестиция салууну улантууда.
Суу ресурстарын башкарууну жакшыртууга, жаңы технологияларды жана чечимдерди киргизүүгө, суунун запастарын натыйжалуу пайдаланууга өзгөчө көңүл бөлүү керек. Климаттын өзгөрүшүнө каршы күрөшүү глобалдык аракеттерди талап кылат жана Кыргызстан ушул багытта ишин улантууда.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, коммерциялык банктарга эски долларларды алмаштыруу үчүн комиссия алууга уруксат берилет.
