2025-жылдын 1-январынан тартып Кыргызстанда жарандардын айрым категориялары үчүн айлык акчалай компенсациялардын жаңы өлчөмдөрү күчүнө кирди. Тиешелүү жарлыкка президент Садыр Жапаров кол койду. Документ жеңилдиктердин ордуна ардагерлерге, майыптарга жана башка социалдык жактан аярлуу топторго төлөнүүчү акчалай колдоону жогорулатууну карайт. Бул чечим социалдык колдоону күчөтүү жана өзгөрүп жаткан экономикалык шарттарга жараша компенсациялардын көлөмүн кайра карап чыгуу максатында кабыл алынды.
Бул тууралуу «InoZpress» шилтеме берүү менен билдирди 24.kg
Жарлыкка ылайык, көптөгөн категориялар үчүн компенсациялар 3 миң сомго жогорулатылды. Эң жогорку сумма — 10 миң сом — Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучуларына жана майыптарына, ошондой эле радиацияга кабылган жарандарга төлөнөт. Айрым категориялар үчүн сумма өзгөрүүсүз калды, ал эми кээ бир жеңилдиктер толугу менен жокко чыгарылды.
Кимдер көбөйтүлгөн компенсация алат
Төлөмдөрдүн көбөйүшү бир нече жарандар категориясына тиешелүү болот. Алардын катарына Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучулары, концлагерлердин мурдагы жашы жете элек туткундары, аскердик аракеттердин майыптары, Чернобыль кырсыгынан жабыркагандар жана жоюучулар кирет. Эми алар ай сайын мурдагы 7 миң сомдун ордуна 10 миң сом алышат. Ошондой эле чет өлкөлөрдөгү аскердик аракеттерге катышкан жарандар үчүн төлөмдөр 8 миң сомго жогорулады.
1986–1987-жылдары Чернобыль АЭСиндеги авариянын кесепеттерин жоюуга катышкан жарандар үчүн компенсация 3,5 миң сомго чейин жогорулатылды. Каза тапкандардын үй-бүлөлөрүнө, генетикалык оорулары бар балдарга жана башка бир катар топторго 1,5 миңден 2 миң сомго чейин төлөмдөр каралган. Бул чаралар даректүү социалдык колдоону күчөтүүгө багытталган.
Кимдер үчүн сумма өзгөрүүсүз калды
Жалпы компенсациялардын көбөйүшүнө карабастан, айрым категориялар үчүн мурдагы өлчөмдөр сакталды. Бул катарга ардактуу донорлор, көрүүсү жана угуусу начар майыптар, ошондой эле саясий жана диний себептерден репрессияланган, реабилитацияланган жарандар кирет. Алар үчүн айлык төлөмдөр мурункудай эле 1 миңден 2 миң сомго чейин сакталууда.
Ошондой эле кызмат өтөө учурунда каза тапкан аскер кызматкерлеринин жана ички иштер органдарынын кызматкерлеринин үй-бүлөлөрү үчүн да компенсациялар өзгөрүүсүз калды. Алар мурдагыдай эле 1 миң же 1,5 миң сом алышат. Демек, өзгөртүүлөр бардык топторду эмес, өзгөчө муктаж болгон жарандарды гана камтыды.
Жаңы категориялар үчүн төлөмдөр
Биринчилерден болуп компенсацияны 1993–1999-жылдары Тажик-Афган чек арасын коргоо боюнча милдеттерди аткарган кыргыз аскер кызматкерлери ала башташат. Алар эми ай сайын 1 миң сом алышат. Бул чечим алардын коопсуздукту камсыз кылуудагы салымын таануунун жыйынтыгы болуп, мамлекеттин аскерлерге болгон адилет мамилесин көрсөтөт.
Жаңы категориялардын компенсация алуучулар тизмесине кошулушу — өлкөнүн социалдык саясатынын өнүгүшүндөгү маанилүү кадам. Бул келечекте төлөмдөрдү кеңейтүү мүмкүнчүлүгүн да шарттап, коомчулуктун суроо-талабына жооп кайтаруудагы мыйзамдардын ийкемдүүлүгүн чагылдырат.
Кайсы компенсациялар жокко чыгарылды
Төлөмдөрдү жогорулатуу менен катар, үч категориядагы жарандар үчүн компенсациялар жокко чыгарылды. Алар — Совет Союзунун жана Кыргыз Республикасынын Баатырлары, Согуштагы эмгеги үчүн Ардак орденинин үч даражасы менен сыйлангандар, согуш маалында мажбурлап эмгек колонналарына жөнөтүлүп, кийин реабилитацияланган жарандар жана Ленинградды коргоо үчүн сыйлыктарга ээ болгон, бирок кайра турмушка чыкпаган жесир аялдар.
Айрым компенсациялардын жокко чыгарылышы бюджеттик каражаттарды кайра бөлүштүрүү зарылдыгы жана жардамга муктаж активдүү алуучуларга көңүл буруу менен түшүндүрүлүүдө. Өкмөт ар бир учурда социалдык муктаждыкты жана колдоонун маанилүүлүгүн эске алуу менен чечимдерди кабыл алганын баса белгиледи.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар үчүн кайра кароонун мөөнөтү узартылышы мүмкүн.