Аялдардын клиникалык депрессияга чалдыгуу коркунучу эркектерге салыштырмалуу кыйла жогору экени аныкталды. Бул жыйынтыкка Бергхофер медициналык изилдөө институтунун австралиялык окумуштуулары дүйнөдөгү эң ири генетикалык изилдөөлөрдүн бири аркылуу келишти. Изилдөөнүн жыйынтыктары Nature Communications журналында жарыяланды, жазат InoZpress.
Окумуштуулар депрессия менен жабыркаган дээрлик 200 миң адамдын ДНКсын изилдеп, жалпы генетикалык белгилерди аныкташкан. Натыйжада аялдарда бул оорулоо менен байланышкан «генетикалык белгилер» эркектерге караганда дээрлик эки эсе көп экени аныкталган. Изилдөөчүлөрдүн айтымында, дал ушул айырмачылыктар аялдардагы депрессиянын оор жана татаал өтүшүн түшүндүрүп берет.
Депрессиянын генетикалык компоненти: ачылыштын масштабы
Австралиялык генетиктер аялдарда депрессияга байланышкан болжол менен 13 миң генетикалык маркер, ал эми эркектерде 7 миңге жакын маркер бар экенин аныкташты. Бул айырмачылыктар метаболизм жана гормондордун иштешине байланышкан биологиялык процесстерди камтыйт. Изилдөөчү Жоди Томастын айтымында, аялдардын салмактын өзгөрүшү же энергиянын азайышы сыяктуу метаболикалык белгилерди көбүрөөк башынан өткөрүшү дал ушул генетикалык өзгөчөлүктөр менен байланыштуу болушу мүмкүн.
Мурда эле аялдар арасында депрессия кеңири тараган экени белгилүү болчу, бирок анын биологиялык себептери белгисиз бойдон келген. Бул изилдөө биринчи жолу геномдун жыныс боюнча айырмачылыктары депрессиянын пайда болуу коркунучуна түздөн-түз таасир этерин көрсөттү. Окумуштуулар мындай маалыматтар ар бир жыныстын биологиялык өзгөчөлүктөрүн эске алган жаңы дарылоо ыкмаларын иштеп чыгууга жардам берет деп эсептешет.
Генетика депрессиянын белгилерине жана жүрүшүнө кантип таасир этет
Окумуштуулардын божомолунда, аялдарда айрым генетикалык өзгөрүүлөр организмдеги зат алмашууга жана гормоналдык тең салмакка таасир этет. Бул, өз кезегинде, депрессия маалында аппетиттин өзгөрүшүн, салмактын кошулушун же азайышын, уйкунун бузулушун түшүндүрөт. Ошондой эле аялдардын организми эстроген деңгээлинин өзгөрүшүнө сезгич болгондуктан, стресс жана эмоционалдык жүктөмгө көбүрөөк алсырайт.
Эркектерде депрессия көбүнчө жүрүм-турумдагы өзгөрүүлөр аркылуу байкалса, аялдарда ал физиологиялык белгилер менен коштолот — узакка созулган чарчоо, уйкусуздук же энергиянын жетишсиздиги. Бул айырмачылыктар диагноз коюуда жана дарылоодо жекече ыкманы колдонуу зарылдыгын көрсөтөт, анткени стандарттык ыкмалар жыныстык жана биохимиялык факторлорду ар дайым эске албайт.
Дарылоо ыкмалары өзгөрүшү мүмкүн
Изилдөөнүн жетекчиси Бриттани Митчелл бул ачылыш психиатрия тармагындагы медициналык стандарттарды өзгөртүшү мүмкүн экенин белгиледи. Көп жылдар бою антидепрессанттар боюнча клиникалык сыноолор негизинен эркектердин катышуусунда жүргүзүлүп келгендиктен, аялдарга дарынын натыйжалуулугу тууралуу маалыматтар толук болбой келген. Эми окумуштуулар келечектеги дарылоолор жыныстардын генетикалык айырмачылыктарын эске алышы керек деп эсептешет.
Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун маалыматына ылайык, дүйнө жүзү боюнча 300 миллиондон ашык адам депрессия менен жашайт. Австралиялык генетиктердин бул жаңы ачылышы биологиялык себептерге негизделген, ар бир адамга ылайыкташтырылган дарылоо ыкмаларын иштеп чыгууга өбөлгө түзүшү мүмкүн.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, окумуштуулар сегиз психикалык оорунун бир эле генетикалык себеби бар экенин аныкташты.
