Жасалма интеллект жогорку билим берүү тармагына ылдам кирип, университеттерге жаңы мүмкүнчүлүктөрдү жана ошол эле учурда жаңы коркунучтарды жаратты. ИИ технологияларын массалык түрдө колдонуу менен бирге дүйнө жүзүндөгү окуу жайлар ири корпорациялар менен стратегиялык өнөктөштүккө бара баштады, бул болсо академиялык чөйрөнүн табиятын өзгөртүп жатат. Бул тууралуу кеңири The Conversation жазат InoZpress.
Дүйнөдөгү университеттер технологиялык компаниялар менен биргелешип изилдөө борборлорун, лабораторияларды жана билим берүү программаларын түзүүдө. Бирок эксперттер эскертишет: сырткы өнүгүүнүн артында автономиянын жоголуу жана коомдук максаттардын коммерциялык кызыкчылыктар менен алмашуу коркунучу жатат. Эгер бул процесске көзөмөл болбосо, билим берүү коомго кызмат кылуу функциясын жоготуп, рыноктук инструментке айланышы мүмкүн.
Университеттердеги корпоративдик таасирдин өсүшү
Акыркы ондогон жылдар ичинде университеттик изилдөөлөргө жеке инвестициялардын көлөмү он эсе көбөйдү. Багыт 1980-жылдары өзгөрүп, окуу жайлар мамлекеттик каржылоонун эсебинен жаралган интеллектуалдык менчикти сактап калуу укугуна ээ болушкан. Бул илимий ачылыштарды коммерциялаштырууну жеңилдетип, академия менен бизнес ортосундагы байланышты күчөткөн.
Бүгүнкү күндө Флорида университетинин Nvidia менен долбоору же Принстон менен Microsoftтун демилгелери кадимки көрүнүшкө айланды. Университеттер суперкомпьютерлерди жана каржылоону алышууда, бирок ошол эле учурда изилдөө багыттарын тандоодо көз каранды болуп баратышат. Натыйжада илим коомдук муктаждыктарды эмес, рыноктун талабын канааттандыруу коркунучуна туш болууда.
Эмне үчүн университеттер ИИди массалык түрдө киргизүүдө
Экономикалык кыйынчылыктар, мамлекеттик каржылоонун азайышы жана студенттердин санынын кыскарышы окуу жайларды кошумча киреше булактарын издөөгө мажбурлоодо. Технологиялык компаниялар менен өнөктөштүк мамлекеттик жана региондук университеттер үчүн аман калуу жолу болуп калды. Бирок мындай ыкма билим берүүнү тышкы оюнчулардын кызыкчылыктарына көз каранды кылууда.
Финансылык себептерден тышкары, ИИни колдонуу кадыр-баркты сактап калууга да байланыштуу. Университеттер жеке изилдөө борборлору жана онлайн платформалар менен атаандашып, инновациялардын борбору болууга аракет кылууда. Стэнфорддогу этикалык ИИ программалары же Калифорния университетинде ChatGPT Edu системасын колдонуу технологиялык лидерликтин белгиси болуп саналат, бирок ошол эле учурда академиялык чөйрөнү маалымат жана алгоритм рыногуна айлантууда.
Чечимдер жана университеттердин жаңы миссиясы
Эксперттердин пикиринде, университеттердин келечеги инновация менен коомдук миссиянын ортосундагы тең салмакты сактоого жараша болот. Чечим кабыл алуудагы ачыктык, окутуучулар менен студенттердин ИИ саясатындагы катышуусу академиялык системанын көз карандысыздыгын сактоого жардам берет.
Бизнес менен өнөктөштүк академиялык принциптерди бузууга милдеттүү эмес. Туура башкаруу аркылуу мындай кызматташтык изилдөө мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтип, билим берүүнүн туруктуу өнүгүүсүн камсыздай алат. Бирок эң негизги шарт — академиялык эркиндикти жана коомдук жыргалчылыкка багытталган максатты сактап калуу.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, 2025-жылдын күздөгү негизги оюндар.
