Уйкунун жетишсиздиги мээдеги уулуу заттардын топтолушуна алып келиши мүмкүн — мындай жыйынтыкка Macquarie University илимпоздору келишти, алардын маалыматын SciTechDaily алып, жазат InoZpress. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, уктоо маалында мээнин глимфатикалык системасы активдешет жана зыяндуу заттарды чыгарып таштоого жардам берет. Эгерде уйку бузулса, бул процесс жайлайт жана деменциянын коркунучу жогорулайт, анткени уулуу заттар топтолуп, нерв клеткаларынын ишине тоскоолдук кылат.
Илимпоздор түшүндүргөндөй, глимфатикалык система эң активдүү түнкүсүн, анын негизги милдети — амилоид бета жана тау-белок сыяктуу калдыктарды чыгаруу. Бул заттар Альцгеймер оорусунун өнүгүшүнө байланыштуу негизги факторлор деп эсептелет. Изилдөөлөр негизинен жаныбарларда жүргүзүлгөн, бирок адамдарда дагы уйкусуз түндөрдөн кийин мээдеги уулуу заттардын деңгээли өсөөрү белгилүү. Жакшы уйку заттарды эффективдүү чыгарууга өбөлгө түзөт, ал эми уйкуну бузган факторлор тескерисинче, бул процессти жайлатат жана деменциянын коркунучун күчөтөт.
Мээ үчүн калдыктарды чыгаруунун мааниси
Ар бир клетка жашоонун калдыктарын чыгарат, эгерде дененин башка бөлүктөрүндө лимфатикалык система бул функцияны аткарса, мээде глимфатикалык система иштейт. Ал ликвор (омуртка жана мээ суюктугу) аркылуу мээни чайкап, клеткалардын арасындагы боштуктарга кирип, зыяндуу заттарды жууп чыгып, чоң веналар аркылуу чыгарып салат. Бул процесс түн ичинде өзгөчө маанилүү, анткени мээ тазаланууга көңүл бура алат жана уулуу заттардын көлөмүн азайтат.
Айрыкча, амилоид бета убагында чыгарылбаса, топтолуп, бляшкаларга айланат да, нейрондорду бузат. Бул — Альцгеймер жана башка деменциянын себептери. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, уйку жетишсиз же үзгүлтүксүз бузулса, уулуу заттардын деңгээли жогорулап, мээге зыян берет.
Уйкунун бузулушу жана мээнин саламаттыгы
Эксперттер уйку апноэси жана уйкусуздук сыяктуу бузулууларга көңүл бурушат. Апноэ — түнкүсүн дем токтоп, кандагы кычкылтек азайып, мээнин тазаланышына тоскоол болот. Дарылоодон кийин мээ уулуу заттардан жакшыраак арылат. Хроникалык уйкусуздук да деменциянын коркунучун жогорулатат, бирок азырынча анын дарыланышы мээдеги токсиндердин деңгээлине канчалык таасир этери толук белгилүү эмес.
Жалпысынан илимпоздор уйкунун сапаты мээнин нормалдуу иштеши жана акыл-эстин бузулушун алдын алуу үчүн өтө маанилүү экенин белгилешет. Уйкунун бузулушун дарылоо деменцияны алдын ала алабы — бул жаатта изилдөөлөр уланууда.
Илим үчүн ачык суроолор
Учурдагы маалыматтар уйку мээни тазалоого жана акыл-эс саламаттыгына маанилүү экенин далилдейт, бирок илимпоздор дагы эле уйкуну жакшыртуу аркылуу мээдеги уулуу заттарды эффективдүү чыгаруу мүмкүнчүлүгүн так аныкташкан жок. Бул багытта изилдөөлөр уланып, ар кандай уйку бузулууларында кандагы уулуу белоктордун деңгээлин аныктоо боюнча иштер жүрүп жатат.
Эгер уйкуңуз же эс тутумуңуз боюнча кооптонсоңуз, сөзсүз дарыгерге кайрылыңыз. Азырынча бул жаатта толук жооп жок, бирок уйкунун мааниси мээнин ден соолугун сактоодо эбак далилденген.
Биз буга чейин жазганыбызды эскертебиз, карылар арасында тамактануу убактысы эрте өлүмдүн белгилери болушу мүмкүн.
